Er bestaan wel 60 verschillende koffieplanten, maar slechts een paar daarvan worden gebruikt voor de productie van koffiebonen. 93% van alle koffie wordt gemaakt uit Arabica of Robusta bonen, of uit een blend van deze twee soorten. De overige 7% wordt gemaakt uit Liberica bonen. In dit artikel gaan we het hebben over de verschillen tussen arabica en robusta bonen. De liberica bonen laten we buiten beschouwing, omdat die bijna uitsluitend lokaal gebruikt worden.
Wat zijn koffiebonen eigenlijk?
Koffiebonen zijn geen bonen. Het zijn de kernen van de pitten van koffiebessen. En die koffiebessen groeien aan koffiestruiken: de Coffea Arabica, die de arabica bonen voortbrengt, en de Coffea Canefora, waar de robusta bonen vandaan komen.
Koffiestruiken groeien in gebieden rond de evenaar, die voldoen aan de specifieke eisen die de planten stellen aan temperatuur en luchtvochtigheid. De rijpe bessen worden met de hand geplukt, ontpit en ter plaatse gedroogd, waarna ze doorgaans in het land van consumptie gebrand worden. Lees hier meer over de geschiedenis van koffie.
Arabica bonen
De Coffea Arabica stelt heel specifieke eisen aan haar omgeving. De plant groeit alleen op een hoogte tussen pakweg 600 en 2300 meter, bij specifieke temperaturen en een2 hoge luchtvochtigheid. Ook houdt de plant niet van direct zonlicht, vaak wordt de teelt daarom gecombineerd met de aanplant van schaduw gevende bananenpalmen. Het mag duidelijk zijn, dat de teelt van deze Coffea Arabica best ingewikkeld is. Daarom worden de bessen ook met de hand geplukt, om er zeker van te zijn dat ze de optimale rijpheid hebben.
Lees ook: onze favoriete arabica bonen.
In eerste instantie planten Nederlanders de arabica planten op Sumatra en Java in Indonesië, maar na vele ziektes werden deze al gauw vervangen door robusta planten, die zoals de naam al doet vermoeden meer “robuust” waren tegen ziektes.
Lees ook: de geschiedenis van koffie.
Robusta bonen
De Coffea Canefora is een stuk minder kieskeurig dan de Coffea Arabica. De plant waar de robusta bonen vandaan komen groeit ook op lager gelegen gebieden, vanaf zo’n 300 meter. Ook kan ze beter tegen de zon dan de Coffea Arabica, levert ze meer vruchten en is de oogst een stuk eenvoudiger. Omdat in de lager gelegen gebieden meer parasieten, insecten en andere bedreigingen voor de vruchten voorkomen, moet de Coffea Canefora zich daar beter tegen wapenen dan de Coffea Arabica. Dat doet ze door middel van een hoger cafeïnegehalte in de vruchten.
Smaakverschil
Het verschil in cafeïne-gehalte is niet het enige verschil tussen arabica en robusta bonen. Arabica bonen rijpen langzamer en hebben daardoor een meer verfijnde, complexe smaak. Je proeft er bloemige en fruitige smaken in, maar ook honing, karamel en chocolade. Robusta bonen hebben een meer aards smaakprofiel, met componenten als noten, bitters en wat minder zuur. Koffie van robusta bonen levert een steviger cremalaag op dan die van arabica bonen.
Lees ook:
Steeds meer robusta?
Van oudsher zijn de arabica bonen bij ons meer in trek, vanwege de meer verfijnde, zachtere smaken. Globaal is nu nog 70 % van de koffiebonen die we in Nederland nuttigen van de arabica variant. Daar lijkt echter verandering in te komen. Door klimaatverandering zijn er steeds minder plekken waar de Coffea Arabica plant goed te telen is. Daarom wordt steeds meer overgegaan op de teelt van de sterkere Coffea Canefora en neemt dus het aandeel robusta bonen toe. Waar robusta bonen tot voor kort alleen in melanges werden toegepast om de koffie meer pit te geven, duiken er tegenwoordig ook al 100 % robusta koffies op.
Arabica en robusta, het prijsverschil blijft
Arabica bonen zijn altijd duurder geweest dan robusta bonen. Dat komt door de lagere productie, de intensievere bewerking en door de meer verfijnde smaak, die nou eenmaal beter in de markt ligt. Verandert het prijsverschil nu robusta bonen aan populariteit winnen? Niet echt. De beste teeltlocaties blijven bezet door de arabica bonen, waardoor er minder ruimte is om robusta bonen te telen, terwijl het risico op een mislukte oogst groter is vanwege de minder geschikte locaties. Daarom worden er minder robusta bonen geteeld en blijft de prijs op hetzelfde niveau.
Op zoek naar lekkere en betaalbare koffie? Neem een kijkje in onze koffiebonen test.
Is robusta misschien wel de toekomst?
Nu de Coffea Arabica plant op steeds minder plekken gedijt (en arabica koffie dus steeds duurder zal worden), kun je je afvragen of we in de toekomst massaal gaan overstappen naar robusta koffie. Dat zou best wel eens kunnen, maar dan zal de robusta koffie wel van haar ruwe, bonkige imago af moeten komen.
Een bedrijf als This Side Up probeert op diverse plantages waar de arabica struik het moeilijk heeft over te stappen op hoogwaardig geteelde robusta bonen. Lees meer over duurzaamheid in dit artikel. Robusta zou dus best eens de redding voor ons dagelijks kopje koffie kunnen betekenen. En daar draait het toch om, dat we dat niet hoeven te missen straks?1
